نقد كتاب اضطراب منزلت اثر آلن دو باتن
اضطراب در جوامع مدرن

آلن دوباتن در اين اثر خود تلاش ميكند تا خواننده را در سفري به تاريخچهي مفاهيم اقتصادي، سياسي و جامعهشناسي با خود همراه كند تا براي حل مشكل «اضطراب منزلت» كاري كرده باشد. دو باتن اين مشكل را يك نگراني ميخواند؛ نگرانياي چنان مهلك كه حتي قادر است زندگيمان را نابود سازد. اين اضطراب چنان مخرب است كه ما احساس خطر ميكنيم اگر با ايدهآلهاي موفقيت مرسوم در جامعه منطبق نشويم، ممكن است از هرگونه اهميت و احترام محروم گرديم، احساس ميكنيم در اين پله از زندگيمان، در چنان جايگاه مهمي قرار نگرفتهايم و يا قرار است از اين هم يك پله پايينتر برويم.
دو باتن در كتابش مينويسد كه اين وسواسي كه نسبت به جايگاهمان در جامعه داريم، از منابع مختلفي نشأت ميگيرد: ترس از عدم وجود عشق، انتظار بيشازحد از زندگي، باور به اينكه قدرت و جايگاه بهتر اجتماعي تنها نصيب افراد توانا ميشود (كه ما را به اين باور ميرساند كه تحصيلات هر كس را در جاي درست قرار ميدهد) و غرور و خودستايي. بخشي از آنهم از اين موضوع نشأت ميگيرد كه ما زندگيمان را وابسته به استعدادهاي بيثبات، شانس، كارفرماها و اقتصاد جهاني ميدانيم. دو باتن همچنين مينويسد كه اضطراب منزلت ميتواند درمان شود و اگر از منابع فلسفه، هنر، سياست، مذهب و بوهمينيسم بهعنوان ابزاري استفاده كنيم كه به كمك آنها بتوان به موضوع از ديد واضحتري نگريست، حداقل ميتوانيم آن را تسكين دهيم.
بهعنوانمثال، ميتوانيم ميل به داشتن چيزهاي بزرگتر و تأثيرگذارتر را در خود محدود كنيم و ياد بگيريم كه قدر زندگيمان را در اين دنيا بدانيم و درهاي هنر و ادبيات كه چيزهاي عادي را زيبا و مهم ميدانند و آنها را گرامي ميدارند را به روي خود بازكنيم. به طريق مشابه، يك درك از ايدهآلهاي مذهب غرب، ميتواند به ما كمك كند تا ازاينگونه موفقيتها دل بكنيم؛ و بهترين كار اين است كه مانند مفسر فرانسوي قرن ۱۸، سباستين راش نيكولاس كه گفت: نظر مردم از همه بياهميتتر است، به نظر منتقدين اجتماعي محل نگذاريم.
اين كتاب هرچقدر كه پرفروش بوده، به همان اندازه با انتقادهاي تندي مواجه شده است. آلن دو باتن دربارهي اين نقدها اينطور ميگويد: حتي اگر زد و نويسندهي پرفروشترين كتابها هم شديد، فروتن باشيد. شايد فلسفه نتواند بر همهي انسانهاي كوتهفكري كه وسواس منزلت دارند، اثر بگذارد؛ اما براي آنهايي كه براي كتاب زمان كافي ميگذارند و بهدقت آن را ميخوانند، كتاب همراه خوبي خواهد بود تا اضطراب منزلت را از خود دور كنند.